Tá vit ungu serliga dreingirnir blivu uppvaksnir við Landavegin dró sjóvarmálin. Alt tað ókenda. Pápi okkara bannaðu okkum at fara oman til sjógvin uttan vit dugdu at svimja, og tað lærdu vit okkum í Sandagerði ella í Mylluhylinum í Sandá.
Nú tú mangan spákar á Vestaru bryggju, leita tankarnir um Bacalao, hetta stóra arbeiðsplássið, har millum 200 og 300 fólk arbeiddu. Nógv eru góðu minnini. Vit eru jú uppvaksin við Bacalao, partaferlag, sum var stovnað í. oktobur mánað 1953, tá eg var fýra ára gamal. Longu á ungum árum vistu vit, at Bacalao merkir toskur á sponskum og portugisiskum.
Upphavsmaðurin til Bacalao var Poul Hansen heilsølumaður og reiðari. Ætlanin var at byggja stórt saltfiskahús, tí eftirspurningurin eftir klippfiski turkaður saltfiskur var nógv eftirspurd fiskavøra serliga í Brasilia. Saltfiskur fór mest til Spania, Italia, Grikkaland og Portugal. Men tað var um reppið, at Bacalao endaði á Skipanesi, tí Poul Hansen og teir høvdu striltið til tess at fáa grundstykki og harvið byggiloyvi í Havn.
Vit eru stødd í 1950, og Poul Hansen og teir høvdu leigað hvalastøðina við Áir í tvey ár, og har fingu teir hugskotið at frysta hvalatvøst til vetrarfóður. Poul Hansen keypti fimm plátufrystarar uttanlands, og teir leigaðu høli í Østrøm, tí har var frystarí. Samstundis byrjaðu teir at royndarskera smáfisk, teir fingu frá trolarum, sum fiskaðu eystanfyri. Fiskin skóru teir við hond, og síðani frystu teir flakið í fýrahundrað gram pakkar at selja til USA.
Høvuðsætlanin hjá Poul Hansen og teimum var ikki at byggja flakavirki men saltfiskavirki og harvið turka fiskin til klippfisk, tí nógvu trolararnir, sum komu til Føroya eftir seinna heimsbardaga landaðu fyri tað mesta saltfiskin í Esbjerg sendur víðari til Italia. Klippfiskur er turkaður saltfiskur.
Tað vóru Poul Hansen, Hans Jakku í Smæruni, Esmar Fuglø og onnur, sum ætlaðu at byggja stóra virkið, men tað gekk striltið at fáa svar frá Tórshavnar kommunu. Tá einki svar eftir rúma tíð kom frá kommununi, var skriv sent heim á Vaglið, at nú skuldi kommunan ikki hugsa meira um nýggja fiskavirkið, tí kikarin var vendir aðrastaðni at byggja virkið. Teir nevndu ikki í fyrsta umfari Skipanes, har bóndin vildi útvega teimum grundøki til fiskavirkið, og kommunan vildu byggja teimum bryggju til virkið.
Tá Tórshavnar kommuna frætti um ætlanina á Skipanesi, gjørdu kommunan skjótt av og mest sum beinanvegin útvegaðu Poul Hansen og teimum grundøki og byggiloyvi. Kommunan vildi gera teimum bryggju fram við virkið, sum var liðug í 1954. Endamálið var at taka ímóti saltfiski og turka hann til útflutning. Spendu eldsálirnar hildu, at tað var skeivt at senda stóran part av saltfiskinum av landinum, sum kundi turkast til klippfisk í Føroyum og harvið útvega meira arbeiði og vinning til føroyingar. Partafelagið Bacalao var stovnað í oktobur mánað í 1953.
Áhugavert at fylgja, hvussu gekst at fíggja Bacalao, sum í 1950 var stór íløga og stórur bygningur. 300.000 krónur vóru teknaðar sum partapeningur, og ætlanin var eisini at leggja tekningarlistar í peningastovnarnar, so fólk kundu tekna partapening. Men áhugin var lítil millum manna, kanska tí tíðirnar vóru so ringar í Føroyum um hetta mundið og hildið var, at fiskivinnan var torfør at fáa at bera seg. Eginpeningurin var 25% og lán 75%, men tað var ikki lætt at fáa lán í Føroyum.
Teir søktu fyrst Føroya Banka, sum segði ja í fyrsta umfari, men Landmandsbankin í Danmark átti tá Føroya Banka, og har var sagt kortanei. Boðini vóru, at fíggjaði Føroya Banki ætlanina, so stongdi Landsmansbankin allar kontoir hjá eisini Poul Hansen heilsølu og skip.
Síðan vendu teir sær til Handilsbankan í Danmark, og har var grønt ljós beinanvegin. Teir bjóðaðu sær eisini at fíggja virksemið hjá Poul Hansen heilsølu og skipini hjá Poul Hansen. Endin gjørdist tó, at Føroya Banki at enda fíggjaði ein part, og Handilsbankin ein part. Eisini kom Sjóvinnubankin inn í myndina, tí fígging skuldi eisini fáast til rakstur av skipunum.
Um tað mundið hevði Karl á Lag saltfiskavirki Yvir við Strond, mammubeiggjarnir hjá mær saltfiskavirkið P/F Hvannasund úti við Heygsvegin, har teir fyrstu árini turkaður saltfiskin uttandura men seinni fingu turkirúm innandura. Longri aftur í tiðini turkaðu fólk í Havn fisk uppi á Nabb, Yviri við Strond, við Müllers pakkhús og annars á helluni við sjóvarmálan. Soleiðis var eisini gjørt aðrastaðni kring landið.
Føroyar fóru í 1880 – árunum frá at vera bóndasamfelag til fiskiveiðusamfelag, har nógvar sluppir komu til Føroyar úr Bretlandi. Føroyingar byrjaðu at turka fisk úti til klippfisk, tí tá fekst meira úrtøka fyri fiskin. Turkað var á helluni, og eisini vóru steinsett fiskapláss uttandura. Sólin hitaði steinarnar. Men veður og vindur var stórur viðspælari hjá hesi vinnu, og vinnan kravdi nógv arbeiðsfólk. At turka saltfisk til klippfisk var viðbrekin vinna.
Minnist væl sum smádrongur, tá mammubeiggjar hjá mær turkaðu fisk innandura í turkirúmum, har fiskurin var lagdur á ristir á serligar vognar. Nú kundi turkast fiskur allar dagar á árinum. Turkihúsið við Heygsvegin var bygt í 1933, og meg minnist ikki at hava sæð fisk turkaðan uttandura, har steinsett var fiskapláss vestan fyri Turkihúsið, sum vit kallaðu húsið.
Tá Bacalao var bygt fyrst í 1950 – árunum var einki flakavirki í Føroyum, og nógv ár skuldi tó ikki ganga, til fleiri flakavirki komu kring landið. Haldi meg hava sæð onkrastaðni, at tá flest flakavirki vóru í Føroyum vóru tey nítjan í tali. Endin var, at flakavirkini komu í ringan sjógv, tí tey fingu øll ov lítið av ráðvøru, sum skuldi býtast millum so nógv virki. Í 1993 fór flakavinnan á húsagang, og Fiskivirking við fáum virkjum var stovnað. Men hetta er onnur søga. Stjóri á Bacalao var frá degi eitt Aksel Hansen sonur Poul Hansen. (Vagnur skrivað 25. septembur 2023)
Keldur: Úr samrøðu við Aksel Hansen, sála. Ù bóklinginum Okkurt á leið míni eftir Esmar Fuglø, sála, og nógv góð minni frá undirritaða.
